خلاصه ی مقاله ی « مولفه های سازنده ی کیفیت طراحی شهری

خلاصه ی مقاله ی « مولفه های سازنده ی کیفیت طراحی شهری»

کیفیت های طراحی شهری "خوب" از دیدگاه نظری

مرور تئوری های مختلف طراحی شهری مشابهت ها و تفاوت های برداشت از کیفیت طراحی شهری و معیارهای کلیدی را که نظریه پردازان برای تأمین یک طراحی شهری "خوب" ارائه داده اند، آشکار می سازد.از نظر جیکوبز مهم ترین معیارهای یک طراحی شهری "خوب" عبارتند از:

-1 ملحوظ داشتن فعالیت های مناسب پیش از توجه به نظم بصری محیط؛

-2 استفاده از کاربری مختلط چه به لحاظ نوع استفاده و چه از نظر حضور ابنیۀ با سن های مختلف در یک ناحیه؛

-3 توجه به عنصر "خیابان"؛

-4 نفوذپذیر بودن بافت که به مفهوم پیشنهاد استفاده از بلوک های کوچک تر شهری است؛

-5 اختلاط اجتماعی؛ و انعطاف پذیر بودن فضاها

 

"کوین لینچ " با انتشار تئوری شکل خوب شهر در سال 1981 میلادی حصول کیفیت مناسب طراحی شهری و به تبع آن ارتقاء کیفیت زندگی شهری را در گرو پنج معیار و دو فوق معیار زیر اعلان می دارد:

-1سرزندگی: به مفهوم امکان بقای زیست شناختی و جامعه شناختی انسان در محیط شهر؛

-2معنی: به مفهوم نقش انگیزی ذهنی و معنادار بودن مکان های شهری؛

-3 سازگاری: به مفهوم انطباق فرم شهری با فعالیت های گوناگون و مدارهای رفتاری؛

4- دسترسی: به مفهوم سهولت "نفوذ فیزیکی" به بخش های مختلف بافت شهری؛ و

5-کنترل و نظارت :به مفهوم فراهم بودن امکان انتخاب و مداخله شهروندان در امور مرتبط با

مدیریت و استفاده از عرصه همگانی شهر

"ویولیچ" طی مقاله ای تحت عنوان "قرائت شهری و طراحی مکان های شهری کوچک " در سال 1983 میلادی ، کیفیات مطلو بی که در طراحی شهری می بایست هدف گیری گردد را به این ترتیب فهرست می کند:

htttp://urbanism.blogsky.com

(Readability) " -1 قرائت پذیری "محیط

-2آزادی انتخاب؛

-3 ایجاد انگیزش از طریق کاربرد "فرم های شهری متباین"؛

-4 امکان "زندگی اجتماعی" در مقابل زندگی خصوصی؛

-5 به گوش رسیدن "آوای گذشته" به مفهوم قابل قرائت بودن میراث های فرهنگی؛

-6 لحاظ نمودن "پیوندهای بومی  منطقه ای" در قالب طرح ها

یکی از مشهورترین مجموعه کیفیت های طراحی شهری که توسط اهل فن ارائه شده است ، مجموعه پیشنهادی گروه مطالعاتی "مرکز مشترک طراحی شهری پلی تکنیک اکسفورد " است . مجموعه مز بور که توسط "یان بنتلی " و همکارانش در کتابی تحت عنوان "محیط های پاسخده "تدوین و ارائه گردیده است، گرچه از عمق تئوریک قابل ملاحظه ای برخوردار نیست ، لیکن به واسطه جامعیت نسبی و سهولت فهم و شیوه جذاب در ارائه و تصوی ر پرد ازی به یکی از مراجع مهم مورد استفاده محافل حرفه ای (و نه الزاماً آکادمیک) بدل شده است . پس از کنار گذاشتن کیفیت های مرتبط با "عملکرد و کارآ یی" و همچنین مسائل فنی همچون "تنظیم شرایط محیطی" ، "یان بنتلی "   وهمکارانش به طور مشخص به کیفیت هایی که تا آن زمان  کمتر مدنظر محققین قرار گرفته بود اشاره و در وهله نخست هفت معیار را که می باید در طراحی شهری رعایت گردند را به این ترتیب پیشنهاد می نمایند:

-1 "نفوذپذیری": به مفهوم تأمین دسترسی ارتباز فیزیکی و ارتباط بصری با نقاط مختلف؛

-2 "تنوع": به مفهوم حضور تنوع عمل کردی، تنوع فرم ها و تنوع اشخاص و گرو ه های اجتماعی در مکان های شهری؛

-3 "خوانایی": به مفهوم قابلیت قرائت سهل محیط و راهیابی آسان به نقاط و نشانی های مورد نظر؛

-4 "انعطاف پذیری ": به مفهوم توانائی و قدرت فضا در پذیرفتن عملکردها و مأوا دادن فعالیت های

گوناگون درخود؛

-5 "سازگاری بصری ": به مفهوم متناسب بودن خصوصیت بصری محیط با عملکرد و معنی محیط مزبور؛

-6 "غنا" : به مفهوم توجه به ظرافت و ریزه کاری در محرک های حسی مختلف و نه صرفاً محرک های

بصری

-7 "قابلیت شخصی سازی": به این مفهوم که ساکنین و شهروندان قادر باشند به طریقی "مهر خود را

بر فضای شهر بزنند" و به گونه ای آن را متعلق به خود و شخصی نمایند

مجموعه کیفیت های پیشنهادی "محیط های پاسخده" به واسطه برخی نارسایی ها از همان زمان انتشار

با انتقادات قابل ملاحظه ای روبرو گردید . انتقادات وارده که از یک سو به ضعف های نظری مجموعه معیارها ، و از سوی دیگر به عدم لحاظ برخی کیفیت های مهم شهری در مجموعه فوق اشاره می کرد ، نهایتاً مؤلف اصلی کتاب مزبور یعنی "یان بنتلی " را وا داشت تا در سال 1990 به انتقادات وارده پرداخته ، نارسایی های نهفته در "محیط های پاسخده " را به گونه ای مرتفع سازد . وی در مقاله کوتاهی تحت عنوان  طراحی شهری اکولوژیک " سه معیار جدید را به عنوان مکمل معیارهای هفت گانه قبلی به ترتیب زیر ارائه می نماید:

-1 کارایی از نظر مصرف انرژی؛

-2 پاکیزگی (به حداقل رساندن آلودگی های هوا و ......)؛

-3 حمایت و پشتیبانی از طبیعت و حیات وحش (نگهداری از اکو سیستم ها

و نظریات اشخاص و گروههای دیگر

کیفیت های طراحی شهری "خوب" از دیدگاه تجارب عملی

کیفیت های طراحی شهری در تجربه انگلستان

در پژوهشی که "جان پانتر " و "متیو کرمون ا" از سال 1991 درمورد محتوای طراحانه برنامه های توسعه شهری در انگلستان به عمل آورده و نتایج آن را به صورت های گوناگون، از جمله در سال 1997 در کتابی تحت عنوان "بعد طراحانه برنامه ریزی" منتشر ساختند

گردآوری و تحلیل داده های مرتبط با طرح های توسعه شهری نشان داده است که سر فصل کیفیت های پوشش داده شده در سیاست های طراحی شهری مندرج در برنامه های مزبور به شرح زیر قابل ذکر است

-1 کیفیت پایداری زیست محیطی

-2 کیفیت های منظر شهری

-3 کیفیت دیدها

-4 کیفیت فرم شهر

-5 کیفیت فرم ساختمان ها

-6 کیفیت عرصه همگانی

نهایتاَ "پانتر و کرمونا " در کنار طبقه بندی فوق، که ناظر بر کیفیت های م ندرج در برنامه های فعلی انگلستان است، توصیه های عملی خود را جهت حصول به طراحی شهری با کیفیت بهتر در قالب پنج محور:

-1 مسایل عام طراحی شهری؛

-2 منظر شهری؛

-3 فرم شهری؛

-4 عرصه همگانی؛

-5 طرح استقرار ارایه می کنند.

کیفیت های طراحی شهری در تجربه آمریکا

براساس مروری که از هفتاد مورد برنامه طراحی شهری مرتبط با چهل شهر در ایالات متحده توسط ساوت ورث  صورت گرفته است، تلاش شده تا اهداف، کیفیت های محیطی مورد نظر، محتوای تحلیلی، روش های تحلیلی و درجه و نوع مشارکت همگانی در برنامه های مزبور مورد بررسی قرار گیرند کیفیت های مزبور در قالب هفده خوشه مختلف قابل گروه بندی هستند، که به ترتیب فراوانی تکرار آن ها در برنامه ها به ترتیب زیر خواهند بود:urbanism.blogsky.com

-1 ساختار و خوانایی

-2 فرم

-3 آسایش و راحتی

-4 دسترسی

-5 بهداشت و ایمنی

-6 حفاظت تاریخی

7 سرزندگی

-8 حفاظت محیط طبیعی

-9 تنوع

-10 سازگاری

-11 گشودگی

-12 مراودات اجتماعی

-13 برابری و مساوات

-14 نگهداری

-15 انطباق پذیری

-16 معنی

-17 نظارت و اختیار

چارچوب نظری برای تبیین مؤلفه های کیفیت طراحی شهری

مدل اپلیارد: حالت های ادراک انسانی

"دانلد اپلیارد " به عنوان یکی از برجسته ترین پیشگامان این شاخه از مطالعات تجربی طراحی شهری، واکنش های ادراکی "انسان" در برابر "محیط" را به سه حالت زیر تفکیک می کند

-1 حالت واکنشی- عاطفی

-2 حالت عملیاتی

-3 حالت  استنباطی

مدل لنگ: نیازهای انسانی

مطابق مدل ارائه شده توسط "جان لنگ "، که به نوبه خود بااقتباس از نظریه سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو  تدوین شده است، کیفیت های طراحی شهری را می توان برحسب برآورده ساختن گونه های مختلف نیازهای انسان طبقه بندی نمود.

-1 نیازهای فیزیولوژیک

-2 نیاز به "ایمنی و امنیت"

-3 نیاز به "وابستگی"

-4 نیاز به "عزت و اعتماد به نفس"

-5 نیاز به"تحقق خویشتن"

-6 نیازهای "شناختی- زیباشناختی"

مدل "کانتر" : مؤلفه های "مکان"

براساس مدل مزبور، که به مدل "مکان" شهرت دارد، محیط شهری به مثابه یک "مکان" متشکل از سه بعد در هم تنیده"کالبد"، "فعالیت ها" و "تصورات" است با اقتباس از نظریه "مکان" کانتر " می توان گفت کیفیت طراحی شهری عبارت است از برآیند سه مؤلفه که هر یک از آنها متکفل ب رآورده ساختن یکی از کیفیت های سه گانه "کالبدی"، "فعالیتی" و "تصوری" محیط شهر است

مدل پیشنهادی: مدل "مکان پایدار"

مطالعه حاضر روایت جدیدی از مدل مکان را تحت عنوان مدل "مکان پایدار " پیشنهاد می کند، که علاوه برسه بعد "کالبد "، "فعالیت" و "تصورات "پیشنهادی "کانتر" بعد جدیدی تحت عنوان "اکوسیستم" نیز به ابعاد گوناگون "مکان" می افزاید.

 htttp://urbanism.blogsky.comhtttp://urbanism.blogsky.com

کار درس تحلیل فضای شهری دکتر زمانی