خلاصه ی مقاله ی « از تولد تا بلوغ طراحی شهری»

خلاصه ی مقاله ی « از تولد تا بلوغ طراحی شهری»

سیر تکامل مفهوم طراحی شهری

بخش عمده ای از تفاوت هایی که ظاهراً در تعاریف ارایه شده از طراحی شهری به چشم می خورد، ناشی از فهم استاتیک و جامد آن است . در طرز تلقی مزبور، طراحی شهری همچون واقعیتی ثابت، و مستقل از زمان و مکان پنداشته می شود که می توان برای آن تعریفی واحد و همیشگی ارایه نمود. برخلاف این پندار، طراحی شهری به مثابۀ یک مقولۀ اجتماعی، ماهیتی پویا و تحول یابنده داشته، به نحوی که می توان آن را به نحو استعاری موجود زنده و واجد حیات دانست.

مرحله اول: دوران جنینی طراحی شهری

-الگوی پیش طراحی شهری:  این الگو ناظر به مرحلۀ پیش از تولد رسمی و دانشگاهی طراحی شهری در سال 1960 میلادی است و از این رو، این مرحله را می توان به منزلۀ دوران جنینی این رشته تلقی نمود . مفهوم کیفیت طراحی شهری  در این مرحله صرفاً و مطلقاً محدود به مؤلفه ی زیباشناختی عینی آن است و مطالعات طراحی شهری در این دوران ، عمدتاً به مفهوم برداشت و تحلیل خصوصیات بصری مناظر شهری استhttp://urbanism.blogsky.com/http://urbanism.blogsky.com/.

نمونه هایی از تعاریف طراحی شهری در این دوره:  برجسته ترین تعریف طراحی شهری در دوره جنینی، تعریفی است که کامیلوسیت به طور تلویحی ارایه می نماید.  او می نویسد:

طراحی شهری همان شهرسازی مطابق با اصول هنری است.

مرحله دوم: دوران نوزادی طراحی شهری

- الگوی طراحی شهری آرایشی:  به دنبال تولد رسمی طراحی شهری، الگوی طراحی شهری آرایشی آغاز گردید و پس از طی مرحلۀ اوج خود در دهۀ 1960 تا دهۀ 1970 میلادی نیز تداوم می یابد .مجموعه فعالیت های این دوران را می توان دوران نوزادی طراحی شهری محسوب نمود . سلطۀ رویکرد تزیینی ومطلقاً بصری به محیط شهری و زیباشناسی سطحی آن را باید مهم ترین مشخصۀ الگوی طراحی شهری آرایشی دانست. مفهوم کیفیت طراحی شهری در این مرحله همچون مرحلۀ گذشته صرفاً محدود به مؤلفۀ زیباشناختی عینی است.

نمونه هایی از تعاریف طراحی شهری در این دوره:

گوتهایم ( 1963 ) با تکیه بر بعد زیباشناختی و فرمال طراحی شهری مینویسد:

طراحی شهری بخشی از برنامه ریزی شهری است که با زیباشناسی سر و کار داشته و نظم و فرم

شهر را معین می کند.

کلارنس اشتاین  (1955) تعریفی معطوف به خصلت هنری طراحی شهری ارایه می کند: طراحی شهری، هنر خلق ارتباط بین ابنیه با یکدیگر و میان ابنیه و قرارگاه طبیعیشان است.

مرحله سوم: دوران کودکی طراحی شهری

- الگوی طراحی شهری عملکردگرا: جوهرۀ این الگو، ورود دغدغه های عملکردی  به دایرۀ کیفیت های مورد توجه طراحی شهری است . مجموعه فعالیت های به عمل آمده در چارچوب این الگو، که نقطۀ اوج آن در دهۀ 1970 میلادی بوده است، را می باید تحت عنوان دوران کودکی طراحی شهری طبقه بندی نمود . مؤلفه های سازندۀ کیفیت طراحی شهری در این دوره شامل دو مؤلفۀ زیباشناختی عینی و مؤلفۀ عملکردی است.

نمونه هایی از تعاریف طراحی شهری در این دوره: در تعاریف این دوره، تأکید بر وظیفه و نقش عملکردی طراحی شهری مشاهده می شود، با این وجود طبیعی است که جنبه های فرمال شهر، همچنان به عنوان یکی از محوریترین دغدغه های طراحی شهری، در تعاریف مزبور حضور داشته باشد.

به طور مثال، آکسمن می نویسد:

طراحی شهری مجموعه فعالیت هایی است که در جهت انتظام بخشی فرم و عملکرد محیط مصنوع هدف گیری شده اند.

تعریفی که انجمن سلطنتی معماران بریتانیا ( 1970 ) از طراحی شهری ارایه می نماید نیز متضمن تأکید بر دو عنصر فرم و عملکرد است:

خصیصۀ عمدۀ طراحی شهری ، آرایش و تنظیم عناصر کالبدی و فعالیت هایی است که محیط را می سازد.

مرحله چهارم: دوران نوجوانی طراحی شهری

الگوی طراحی شهری ادراکی:  پیدایش این الگو به دهۀ ی 1970 میلادی باز می گردد لیکن اوج و گسترش آن در دهۀ 1980 بوده و تاکنون نیز در اشکال گوناگون ادامه دارد . وجه مشخصۀ این دوره، توجه به تجربۀ انسانی فضا و بعد ذهنی -ادراکی فرم شهر می باشد.  مجموعه فعالیت های این مقطع را می توان دوران نوجوانی طراحی شهری دانست . مؤلفه های سازندۀ کیفیت طراحی شهری در این دوره مشتمل بر سه مؤلفۀ زیباشناختی عینی، زیباشناختی ذهنی -ادارکی، و عملکردی  هستند . از ویژگی های این مرحله از تکامل طراحی شهری، معطوف گردیدن توجه صاحب نظران به ابعاد رویه ای و فرآیند تحقق پروژه ها و برنامه ها است که نهایتاً شکل خود را در تدوین نظام های جامع هدایت و کنترل طراحی شهری متجلی می سازد/http://urbanism.blogsky.com/.

نمونه هایی از تعاریف طراحی شهری در این دوره:  تجربۀ انسانی و معنی فضاهای شهری و ابعاد متنوع محیط به آن گونه ای که احساس، ادراک، شناخت و ارزیابی می شوند، محورهای مورد تأکید تعاریف این دوره را تشکیل می دهند.  به طور مثال، کوین لینچ با تأکید بر لزوم توجه به بعد ادراکی فرم شهرمعتقد است:

 هدف طراحی شهری ایجاد یک منظر ذهنی قوی از شهر است همچنین، کوین لینچ بر این باور است که:از آن جا که چگونگی ادراک محیط، نقش حیاتی در بقاء و خشنودی افراد از شهر ایفا می نماید، لذا طراحی شهری باید دغدغۀ فرم ادراکی و محسوس محیط را داشته باشد.

مرحلۀ پنجم:  دوران بلوغ طراحی شهری:

الگوی طراحی شهری پایدار:  پیدایش این الگو به دهۀ 1980 میلادی برمی گردد، لیکن اوجگیری و رونق یافتن آن در دهۀ 1990 صورت پذیرفته و همچنان در قرن بیست و یک میلادی نیز به عنوان پارادایم غالب طراحی شهری از مقبولّیت حرفه ای خاصی برخوردار است . وجه مشخصۀ این الگو، توجه به مفهوم توسعۀ پایدار و آثار اکولوژیکی مداخلات طراحی شهری است. این الگو را می توان نمایندۀ دوران بلوغ طراحی شهری تلقی نمود . مؤلفه های سازندۀ کیفیت طراحی شهری در این دوره به پیچیده ترین و غنی ترین حالت خود رسیده و مشتمل بر چهار مؤلفۀ زیباشناختی عینی،زیباشناختی ذهنی  ادراکی ، عملکردی ، و زیست محیطی می شوند. توجه گسترده و روزافزون به ابعاد رویه ای، به موازات و به عنوان مکمل ابعاد ماهوی ، از وجوه خاص طراحی شهری در مرحلۀ بلوغ آن است.

نمونه هایی از تعاریف طراحی شهری در این دوره:  وجه تمایز تعاریف طراحی شهری در این دوره با تعاریف مراحل پیشین، حضور دغدغه های زیست محیطی در این دوره است . طبیعی است دغدغه های پیشین طراحی شهری، همچنان در تعاریف دوران متأخر حضور دارند، لیکن حضور آن ها این بار، حضوری متوازن و در چارچوبی جامع است . پیتر کلتورپ، یکی از نظریه پردازان کاربرد مفاهیم اکولوژیکی در طراحی شهری، این رشته را چنین تعریف می کند:

طراحی شهری، چیزی فراتر از پرداختن صرف به زیباشناسی محیط شهری و یا استقرار  هنرمندانۀ عناصر آن است . طراحی شهری با خلق و نگاهداری مکان های شهری ای سر و کار دارد که در آن پاسخ های مناسب به مسایل اکولوژیک، رفاه اقتصادی و زندگی جمعی با یکدیگرتلفیق شده باشد.

http://urbanism.blogsky.com/